Έκρηξη στο νοσοκομείο στη Γάζα: Τι γνωρίζουμε από την έρευνα ανοιχτών δεδομένων και την εξέταση αυθεντικού υλικού – ELLINIKA HOAXES

Συνοπτική παρουσίαση

• Το βράδυ της Τρίτης 17 Οκτωβρίου 2023 σημειώθηκε ισχυρή έκρηξη στον προαύλιο χώρο του αραβικού νοσοκομείου al-Ahli της Γάζας, που αποτελούσε καταφύγιο εκατοντάδων αμάχων, με τις ακριβείς συνθήκες, τα αίτια και τους υπεύθυνους να γίνονται αντικείμενο παραπληροφόρησης από τις εμπλεκόμενες πλευρές.
• Το Yπουργείο Υγείας της Γάζας (που ελέγχεται από τη Χαμάς) ανέφερε ότι οι νεκροί ανέρχονται σε 471, με τον ακριβή αριθμό των θυμάτων να παραμένει ωστόσο αδιευκρίνιστος. [πηγή]
• Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) παρουσίασαν μια σειρά στοιχείων, υποστηρίζοντας ότι η έκρηξη ήταν το αποτέλεσμα μιας αποτυχημένης επίθεσης με ρουκέτα από την Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ, με την οργάνωση να αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή. [πηγή]
• Έρευνα του Al Jazeera English υποστηρίζει ότι η έκρηξη προκλήθηκε ύστερα από αναχαίτιση παλαιστινιακής ρουκέτας από το ισραηλινό σύστημα αεράμυνας Iron Dome. [πηγή 1] [πηγή 2]
• Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός τείνει να χάνει έδαφος μεταξύ των αναλυτών, οι οποίοι θεωρούν πιθανότερη αιτία της έκρηξης μια αποτυχημένη επίθεση ρουκέτας από πλευράς Παλαιστίνης. [πηγή 1] [πηγή 2]

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζουμε μια επισκόπηση των δεδομένων που έχουν τεκμηριωθεί από ανεξάρτητες πηγές και μέσα από έρευνα ανοιχτών δεδομένων επιχειρούμε να συμβάλλουμε στην κατανόηση των παραμέτρων.

Χρόνος, τόπος και συνθήκες της έκρηξης

Στις 18:59 (ώρα Γάζας), στον προαύλιο χώρο του αραβικού νοσοκομείου al-Ahli της Γάζας σημειώθηκε έκρηξη, από την οποία προκλήθηκε πυρκαγιά.

Λίγα λεπτά νωρίτερα, οι ταξιαρχίες al-Qassam, το ένοπλο τμήμα της Χαμάς, είχαν δημοσιεύσει στο κανάλι τους στο Telegram μια σειρά από επικείμενα χτυπήματα προς το Ισραήλ. Αμέσως μετά την έκρηξη, σε ανακοίνωση Τύπου, κατήγγειλαν την έκρηξη στο νοσοκομείο al-Ahli ως “σφαγή” και “γενοκτονία”. [πηγή]

Το σημαντικότερο υλικό που διαθέτουμε στην περίπτωση αυτή είναι όσα κατέγραψε ο φακός του τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera Arabic, κατά τη διάρκεια της ζωντανής μετάδοσης, καθώς και το δίκτυο Αl Jazeera Mubasher.

Κατά τη ζωντανή μετάδοση του δελτίου, καταγράφηκε από την κάμερα η πορεία ενός βλήματος το οποίο κινήθηκε αρχικά ανοδικά, σε σχέση με την επιφάνεια του εδάφους, με κατεύθυνση από τα δεξιά προς τα αριστερά ως προς το σημείο λήψης. (Κατά τη ζωντανή ροή, η ώρα αλλάζει από ζώνη ώρας Μέκκας, σε ζώνη ώρας Γκρίνουιτς).

Στη συνέχεια η κάμερα εστιάζει στο βλήμα, το οποίο φαίνεται να συνεχίζει την ανοδική του κατεύθυνση, αλλάζοντας ωστόσο πορεία, όπως προκύπτει και από την κατεύθυνση του φωτεινού ίχνους που αφήνει πίσω του, μέχρι τη στιγμή που εκρήγνυται και διασκορπίζονται τα μέρη του.

Κατά την στιγμή της έκρηξης του βλήματος ανοίγει το πλάνο της λήψης (zoom out) και, πριν τα απομεινάρια του βλήματος καταλήξουν στο νοσοκομείο προκαλώντας έκρηξη και στη συνέχεια πυρκαγιά, σημειώνεται άλλη μία μικρότερη έκρηξη αριστερά του νοσοκομείου.

Με βάση τον γεωεντοπισμό τριών ανεξάρτητων πηγών οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως το βίντεο του Al Jazeera απεικονίζει πράγματι την έκρηξη στο νοσοκομείο al-Ahli, στην περιοχή Zeitoun στη Γάζα (γεωγραφικές συντεταγμένες: 31.505286094774817, 34.46136150795546).

Το σημείο λήψης του βίντεο του Al Jazeera (31.513994, 34.449925) απέχει από το νοσοκομείο απόσταση ίση με 1.5 χιλιόμετρο, όπως υπολογίσαμε με τη βοήθεια του Google Earth.

Με βάση τα παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η προέλευση του βλήματος, πριν αλλάξει πορεία, ήταν νοτιοδυτικά του νοσοκομείου al-Ahli.

Το ακριβές σημείο, στο οποίο ξέσπασε πυρκαγιά, είναι ο προαύλιος χώρος εντός του νοσοκομείου (31.50485455979058, 34.46166162103718), στον οποίο βρίσκονταν συγκεντρωμένα αρκετά σταθμευμένα αυτοκίνητα.

H τοποθεσία του αποδεικνύεται τόσο μέσα από το βίντεο του Al Jazeera, όσο και από βίντεο και φωτογραφίες του παλαιστινιακού μέσου Times of Gaza, ύστερα από την εκδήλωση της πυρκαγιάς, αλλά και από τον γεωεντοπισμό ανεξάρτητων πηγών.

Τι αποδεικνύει ο τόπος της καταστροφής;

Από τη συνεξέταση των εικόνων και των βίντεο που λήφθηκαν από δημοσιογράφους και αυτόπτες μάρτυρες, και έχουν επιβεβαιωθεί ως αυθεντικά, αποδεικνύονται τα ακόλουθα:

1. Στο γρασίδι του προαύλιου χώρου είχε κατασκηνώσει άμαχος πληθυσμός

Στο προαύλιο του νοσοκομείου, ακριβώς δίπλα στον χώρο όπου είχαν σταθμεύσει τα αυτοκίνητα, υπάρχουν δύο τεμάχια εδάφους που καλύπτονται με γρασίδι. Στον χώρο αυτόν είχε βρει καταφύγιο πολύς κόσμος, άμαχοι που είχαν κατασκηνώσει εκεί. Αυτά τα δύο τεμάχια γρασιδιού χωρίζονται μεταξύ τους από ένα μικρό δρόμο (δίοδος οχημάτων), πλάτους 5 περίπου μέτρων, όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα.

Στη μέση ακριβώς της διόδου αυτής, ανάμεσα στα δύο τεμάχια γρασιδιού, εντοπίζεται το αποτύπωμα ενός μικρού κρατήρα. [πηγή 1] [πηγή 2] [πηγή 3, (Προσοχή – Πολύ σκληρό υλικό)]

Από την εξέταση του αυθεντικού υλικού διαπιστώνεται ότι ο χώρος εκατέρωθεν του κρατήρα επηρεάστηκε άμεσα από την πυρκαγιά, όπως μαρτυρούν τα καμένα δέντρα και τα προσωπικά είδη.

Ωστόσο, ίχνη της πυρκαγιάς περιορίζονται στην πλευρά που είναι εγγύτερα προς τον χώρο των σταθμευμένων αυτοκινήτων και όχι σε όλη την έκταση του γρασιδιού.

2. Ένας κρατήρας μικρής διαμέτρου και μικρού βάθους έχει σχηματιστεί στον προαύλιο χώρο, πολύ κοντά στο γρασίδι όπου είχε κατασκηνώσει κόσμος (31.504918, 34.461601) [πηγή 1] [πηγή 2]

Το βράδυ της έκρηξης, ο εκπρόσωπος των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) Daniel Hagari παραχώρησε συνέντευξη Τύπου, στην οποία ισχυρίστηκε την απουσία κρατήρα. Ωστόσο, τα ευρήματα υποδεικνύουν προς την αντίθετη κατεύθυνση διαψεύδοντας τον ισχυρισμό.

Αν και μέχρι στιγμής δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν έρευνες στο πεδίο για τη συλλογή και ανάλυση υλικού του εδάφους, ωστόσο ειδικοί και αναλυτές προχώρησαν με τα διαθέσιμα για την ώρα στοιχεία σε κάποιες εκτίμησεις λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά του κρατήρα σε συνδυασμό με την έκταση των καταστροφών.

Η ερευνητική ομάδα του Bellingcat δημιούργησε ένα πανόραμα ενώνοντας τα σημεία του εδάφους κοντά στον κρατήρα που υπέστησαν ζημιές από την έκρηξη, αποτυπώνοντας τον αντίκτυπο και την έκταση.

Στην αναφορά τους επισημαίνουν πως το ίχνος στο σημείο πρόσκρουσης δεν φαίνεται να σχετίζεται με βόμβες των 500, 1000 ή 2000 λιβρών που χρησιμοποιούνται στα Κοινά Πυρομαχικά Άμεσης Επίθεσης (JDAM) του Ισραηλινού Στρατού. [πηγή 1] [πηγή 2] [πηγή 3]

Η γαλλική στρατιωτική διεύθυνση πληροφοριών (DRM), σε έκθεσή της που δημοσιεύθηκε κατόπιν αιτήματος του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, εντόπισε μία μικρή τρύπα στο σημείο της έκρηξης, περίπου ένα μέτρο επί 75 εκατοστά και 30-40 εκατοστά βάθος, σημειώνοντας πως ο κρατήρας πρόσκρουσης ήταν πολύ μικρός για να έχει προκληθεί από ισραηλινό πύραυλο. [πηγή 1] [πηγή 2]

“Δεν υπάρχει τίποτα που να μας επιτρέπει να πούμε ότι πρόκειται για ισραηλινό χτύπημα, αλλά το πιο πιθανό (σενάριο) είναι ένας παλαιστινιακός πύραυλος που είχε ένα περιστατικό πυροδότησης”, δήλωσε η DRM στους δημοσιογράφους.

Πηγή: Reuters

Ο Μαρκ Γκαρλάσκο, πρώην επικεφαλής της στόχευσης υψηλής αξίας του Πενταγώνου κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ το 2003, δήλωσε στο Guardian ότι “ο κρατήρας δεν συνάδει με μια αεροπορική επιδρομή, είναι πιο πιθανό να είναι ένα όπλο που απέτυχε και απελευθέρωσε το ωφέλιμο φορτίο του σε μια ευρεία περιοχή”.

Σύμφωνα με το Assosiated Press, το οποίο βρέθηκε στο σημείο της έκρηξης και κατέγραψε την έκταση των ζημιών, η μικρή διάμετρος του κρατήρα υποδηλώνει ότι πρόκειται για συσκευή με πολύ μικρότερο εκρηκτικό φορτίο από μια βόμβα, κάτι που επισημαίνεται και από τη γαλλική DRM, η οποία κάνει λόγο για “ρουκέτα μικρού διαμετρήματος, η οποία εξερράγη με φορτίο περίπου 5 κιλών“. [πηγή]

Παρόλο που το Ισραήλ διαθέτει μικρότερους πυραύλους που συνήθως εκτοξεύονται από μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ελικόπτερα, όπως σημειώνει το Associated Press, δεν υπήρξαν δημόσια στοιχεία για τέτοιου είδους πυραυλικές επιθέσεις στην περιοχή γύρω από το αραβικό νοσοκομείο al-Ahli το βράδυ της Τρίτης.

Προκαταρκτική ανάλυση της ερευνητικής ομάδας Forensic Architecture, του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, εξέτασε την κατεύθυνση των αποτυπωμάτων που άφησε ο κρατήρας κατά την πρόσκρουση στο προαύλιο, λαμβάνοντας υπόψη της φαινομενικά παραπλήσια αποτυπώματα κρατήρων που υποδηλώνουν την πρόσκρουση βλήματος.

Η ερευνητικά ομάδα χρησιμοποίησε ως αναφορά μια φωτογραφία που λήφθηκε από τον John Moore το 2022 στο Χάρκοβο, όπου εικονίζεται το αποτύπωμα ρωσικής ρουκέτας Grad 122, σύγκριση που επεκτάθηκε από το OSINTtechnical, υποδεικνύοντας την πρόσκρουση ρουκέτας που ανήκει στις δυνάμεις της Παλαιστίνης. [πηγή 1] [πηγή 2]

Σύμφωνα με το Associated Press, δεν μπορεί, επίσης, να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης μιας αυτοσχέδιας ρουκέτας, μικρότερης σε διαστάσεις από αυτές με τις οποίες εξοπλίζονται οι μεγάλες αμυντικές δυνάμεις των κρατών που διαθέτουν οργανωμένο στρατό, πρακτική στην οποία καταφεύγουν ιστορικά οι μαχητές στη Γάζα. [πηγή 1] [πηγή 2]

3. Η εκκλησία που βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου και φιλοξενούσε αμάχους δεν έχει υποστεί σοβαρές ζημιές [πηγή 1] [πηγή 2]

Από την πανοραμική εικόνα που λήφθηκε από το Reuters, προκύπτει ότι το σημείο που υπέστη το σοβαρότερα πλήγμα ήταν αυτό της περιοχής των σταθμευμένων οχημάτων, σημείο όπου ξέσπασε η πυρκαγιά.

Δευτερευόντως, ζημιές υπέστη ο χώρος με το γρασίδι, στον οποίο είχε κατασκηνώσει αρκετός κόσμος και ιδιαίτερα τα σιδερένια κιγκλιδώματα και τα τοιχία που βρίσκονται κοντά στο σημείο του κρατήρα, ενώ εντοπίστηκαν καμμένα δέντρα και προσωπικά είδη.

Αντίθετα, τα κτίρια περιμετρικά του σημείου της έκρηξης υπέστησαν μικρές φθορές στις σκεπές και στα τζάμια.

4. Στοιχεία και παράμετροι που προσδιορίζουν τον αριθμό των θυμάτων

Υπολογίσαμε το εμβαδόν του εξωτερικού χώρου του νοσοκομείου, που επηρεάστηκε γενικότερα τόσο από το ωστικό κύμα της έκρηξης όσο και από την ακόλουθη πυρκαγιά. Η έκτασή του ανέρχεται σε περίπου 2.500 τετραγωνικά μέτρα, με τη χωρητικότητα του προαύλιου χώρου υπολογίζεται σε 1.127 έως 1.503 άτομα.

Το εύρημα αυτό συμβαδίζει με τις δηλώσεις γιατρών, όπως ο Dr. Fadel Naim, επικεφαλής της ορθοπεδικής χειρουργικής, ο οποίος δήλωσε στο Reuters ότι περίπου 1.000 άνθρωποι βρίσκονταν στο νοσοκομείο Al Ahli το πρωί της Τρίτης και ότι περισσότεροι έσπευσαν εκεί αργότερα μέσα στην ημέρα. Αντίστοιχες πληροφορίες έδωσε στο BBC και ο Richard Sewell, κοσμήτορας του αγγλικανικού κολεγίου St George, δηλώνοντας ότι περίπου 1.000 εκτοπισμένοι άνθρωποι είχαν καταφύγει στο προαύλιο όταν αυτό χτυπήθηκε και ότι περίπου 600 ασθενείς και προσωπικό βρίσκονταν μέσα στο κτίριο, καθώς το νοσοκομείο για όλο το διάστημα του πολέμου μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς παρέμενε λειτουργικό.

Ωστόσο, οι περιοχές που πλήγηκαν άμεσα και στις οποίες εντοπίστηκε άμαχος πληθυσμός τοποθετούνται στα γρασίδια δίπλα από τον κρατήρα και πίσω από τα παρκαρισμένα οχήματα. Η περιοχή αυτή έχει έκταση περίπου ίση με 280 τετραγωνικά μέτρα.

Το βράδυ της Τρίτης, Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι 471 άνθρωποι σκοτώθηκαν από την έκρηξη στο νοσοκομείο al-Ahli. [πηγή]

Ωστόσο, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ λένε ότι ο αριθμός των νεκρών στα νοσοκομεία της Γάζας κυμαίνεται πιθανόν μεταξύ 100-300, ενώ αξιωματούχος της ευρωπαϊκής υπηρεσίας πληροφοριών δήλωσε σε άρθρο του Le Parisien σε συνεργασία με το AFP ότι οι νεκροί είναι “δεκάδες” και όχι “εκατοντάδες”. [πηγή 1] [πηγή 2]

O Mohammed Abu Selmia, διευθυντής του κεντρικού νοσοκομείου της Γάζας al-Shifa, δήλωσε ότι το βράδυ της Τρίτης ασθενοφόρα και ιδιωτικά αυτοκίνητα μετέφεραν εσπευσμένα περίπου 350 θύματα από την έκρηξη στο al-Ahli. [πηγή]

Αξίζει να σημειωθεί ότι το νοσοκομείο al-Ahli ήταν πλήρως λειτουργικό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στις 14 Οκτωβρίου 2023 είχε δεχθεί πλήγμα από τις ισραηλινές δυνάμεις, με αποτέλεσμα να υποστούν ζημιές δύο όροφοι όπου στεγάζονται τα τμήματα υπερήχων και μαστογραφίας. [πηγή]

Ο Χοσάμ Ναούμ, Αρχιεπίσκοπος της Αγγλικανικής Εκκλησίας στην οποία ανήκει το νοσοκομείο, δήλωσε στους New York Times ότι οι ισραηλινές δυνάμεις ύστερα από το πλήγμα στις 14 Οκτωβρίου, επικοινώνησαν επανειλημμένα με τη διοίκηση του νοσοκομείου ζητώντας τους να εγκαταλείψουν το κτήριο.

Συμπεράσματα με τα μέχρι τώρα στοιχεία

Ποιος ευθύνεται για το χτύπημα στο νοσοκομείο al-Ahli;

• Δεν μπορεί να δοθεί σαφής απάντηση στο ερώτημα αυτό. Ωστόσο, με βάση οπτικοακουστικό υλικό από τη ζωντανή μετάδοση του Al Jazeera, ένα βλήμα με κατεύθυνση από περιοχή νοτιοδυτικά της Γάζας προσέκρουσε στις 18:59 στον προαύλιο χώρο του αραβικού νοσοκομείου al-Ahli προκαλώντας έκρηξη, λόγω δυσλειτουργίας.

Τι δείχνει ο κρατήρας πρόσκρουσης;

• Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Ωστόσο, καθώς ο κρατήρας πρόσκρουσης είναι ρηχός και μικρής διαμέτρου το πιθανότερο σενάριο είναι ότι πρόκειται για βλήμα χαμηλής εκρηκτικής δυναμικής.
• Επιπλέον, οι πρώιμες απόπειρες ανάλυσης των διαθέσιμων δεδομένων από ποικίλες ερευνητικές ομάδες διεθνώς υποδεικνύουν την ύπαρξη αντικρουόμενων συμπερασμάτων και για τον λόγο αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με ιδιαίτερη προσοχή.

Πόσο μεγάλη ήταν η έκρηξη;

• Η συνολική έκταση των ζημιών υποδηλώνει μια μέτριας έντασης έκρηξη.
• Οι σημαντικότερες υλικές ζημιές περιορίζονται στον εξωτερικό χώρο, με τα περισσότερα αυτοκίνητα του πάρκινγκ να έχουν καεί ολοσχερώς.
• Τα κτίρια του νοσοκομείου, καθώς και η εκκλησία στην οποία είχαν, επίσης, βρει καταφύγιο άμαχοι, υπέστησαν μικρής έκτασης υλικές ζημιές, με το εσωτερικό τους να παραμένει ακέραιο.
• Η συνεπακόλουθη πυρκαγιά που ξέσπασε επηρέασε μέρος της περιοχής στην οποία είχε κατασκηνώσει εκτοπισμένος πληθυσμός, με αποτέλεσμα να εντοπιστούν καμμένα δέντρα και προσωπικά είδη.
• Ίχνη αίματος εντοπίζονται στα μέρη με το γρασίδι, υποδηλώνοντας πως τα άτομα που βρίσκονταν στη συγκεκριμένη περιοχή ήταν ανάμεσα στα άμεσα θύματα.

Αριθμός θυμάτων

• Ο αριθμός των θυμάτων παραμένει αδιευκρίνιστος και ποικίλλει μεταξύ των Αρχών της Παλαιστίνης και των μυστικών υπηρεσιών της Δύσης. Ωστόσο, υπολογίζοντας το εμβαδόν της περιοχής που επλήγη άμεσα από την έκρηξη και της χωρητικότητάς του, εκτιμούμε ότι ο αριθμός των αρχών της Παλαιστίνης είναι εμφανώς διογκωμένος, εκτίμηση που συμβαδίζει με τις πιο μετριοπαθείς προσεγγίσεις των μυστικών υπηρεσιών.

Η προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις στα βασικότερα ερωτήματα για τις συνθήκες της έκρηξης, την υπαιτιότητα και τον αριθμό των θυμάτων προϋποθέτει επιτόπια έρευνα από εξειδικευμένες και ανεξάρτητες ομάδες, όπως επισημαίνεται τόσο από τον Ο.Η.Ε. όσο και τη Διεθνή Αμνηστία. Ωστόσο, εξαιτίας της περιορισμένης δυνατότητας πρόσβασης στη Γάζα, οριστικές και ανεξάρτητα τεκμηριωμένες απαντήσεις δεν αναμένονται σύντομα.

Τα Ellinika Hoaxes από τις 7 Οκτωβρίου 2023 παρακολουθούν λεπτό προς λεπτό τις εξελίξεις στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς και συμβάλλουν, μέσα από έρευνες ανοιχτών δεδομένων, στην καταπολέμηση της παρατηρούμενης παραπληροφόρησης και στην ορθολογική παρουσίαση τεκμηριωμένων στοιχείων. Δείτε σχετικά εδώ και εδώ.